‘Beter vaccin tegen kinkhoest dringend gewenst’
Het huidige kinkhoestvaccin geeft minder bijwerkingen, maar biedt ook een minder goede bescherming tegen deze ziekte dan het vaccin dat in 2005 werd vervangen. Het aantal gevallen van kinkhoest is recent flink gestegen. Eén van de mogelijke redenen hiervoor is dat de bacterie Bordetella pertussis zich genetisch heeft aangepast wat een negatief effect kan hebben op de werking van het vaccin. Het is daarom de hoogste tijd dat er een nieuw kinkhoestvaccin wordt ontwikkeld, aldus Elise Hovingh die op 3 mei in Utrecht promoveerde.
br />Kinkhoest is een zeer besmettelijke en ernstige luchtweginfectie die wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. Deze veroorzaakt hevige en langdurige hoestbuien die wel tot 3 maanden kunnen aanhouden. De hoestbuien zijn uitputtend en kunnen gevolgd worden door een piepende inademing. Longontsteking en longschade leidend tot ademnood zijn de meest voorkomende complicaties van de besmetting. Vaccinatie tegen kinkhoest wordt sinds 1957 in Nederland aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. Echter, kinkhoest komt de laatste jaren steeds vaker voor doordat de bacterie zich heeft aangepast én omdat het huidige vaccin geen levenslange bescherming biedt.
Genetisch veranderd
In haar promotie-onderzoek, uitgevoerd in het Laboratorium voor Medische Microbiologie van het UMC Utrecht en bij de afdeling Immuunmechanismen van het Centrum Infectieziektenbestrijding van het RIVM, probeerde Elise Hovingh de wisselwerking tussen de kinkhoestbacterie en ons afweersysteem in kaart de brengen. Ze legt uit: “We hebben aangetoond dat de genetische veranderingen die B. pertussis in de loop van tijd heeft ondergaan een effect hebben op het induceren van een effectieve reactie van de aangeboren afweer. Dit zou deels verklaren waarom, ondanks de hoge vaccinatiegraad, kinkhoest in Nederland steeds meer problemen veroorzaakt.”
Op weg naar een nieuw vaccin
De focus van het promotie-onderzoek lag op de mate en manier waarop de bacterie ons afweersysteem omzeilt. Elise Hovingh heeft onder anderen een potentieel kandidaatvaccin (virulence-associated gene 8 oftwel Vag8) onderzocht en de functie van dit eiwit op het immuunsysteem ontrafeld. Daarnaast is een experimentele fagocytose assay (waarmee de mate van herkenning en inactivatie van B. pertussis door de antilichamen die het vaccin opwekt kan worden bepaald) ontwikkeld. Deze test is veelbelovend voor de evaluatie van de effectiviteit van (nieuwe) kinkhoestvaccins. Met haar onderzoek kon Elise Hovingh goede uitgangspunten formuleren voor een nieuw te ontwikkelen kinkhoestvaccin.
Promotie
Elise Hovingh (King’s Lynn, GBR, 1990) promoveerde op 3 mei 2018 aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift “Unravelling the interactions between Bordetella pertussis and the innate immune system”. Promotor was Prof. dr. J.A.G. van Strijp (afdeling Medische Microbiologie, UMC Utrecht) en copromotoren waren Dr. E. Pinelli-Ortiz (RIVM, Bilthoven) en Dr. I. Jongerius (afdeling Medische Microbiologie, UMC Utrecht). Elise Hovingh vervolgt haar wetenschappelijke carriere met een postdoctoraal onderzoekstraject naar ‘host-pathogen interactions’ aan de University of Toronto (Canada).